De visie van het Bosatelier

De zeven pijlers van onze zorgvisie:

• Een zinvolle besteding van je dag geeft je voldoening en een gevoel van eigenwaarde. Het Bosatelier biedt je een plek om jezelf te ontplooien.
• Participeren kan voor mensen met aanhoudende psychische klachten best moeilijk zijn. Bij het Bosatelier helpen jou om je eigen kracht te benutten en zelf keuzes te maken, met respect voor jou wensen, mogelijkheden én beperkingen
• We schalen onze zorg op en af afhankelijk van de behoefte. We doen al het nodige met aandacht op een manier die bij je past. We zeggen: Zie de mens en niet de stoornis.
• Als het niet goed met je gaat kan het best moeilijk zijn om goed voor jezelf te zorgen. Er is bij het Bosatelier altijd aandacht voor de basiszorg.
• Voorkomen is beter dan genezen. Een gezonde geest, een gezond lichaam. Gezond eten en regelmatig bewegen horen daar ook bij net als consequent medicatiegebruik en een goed dag en nachtritme.
• Voel je veilig om jezelf te zijn. In een warme omgeving voel je je veiliger. Er is bij het bosatelier veel aandacht voor vertrouwen tussen de deelnemers en de begeleiders. We vinden het belangrijk om ook goed contact te hebben met het hele netwerk van onze deelnemers.
• Bij het Bosatelier vindt je je plek in de maatschappij. Je voelt je gewaardeerd en nuttig. Het is fijn om ergens bij te horen.

     
Ieder mens streeft naar een betekenisvol leven.

Participeren kan voor mensen met aanhoudende psychische klachten best moeilijk zijn. Deelnemen aan de reguliere arbeidsmarkt is vaak niet meer mogelijk, maar iedereen is op zoek naar betekenis en richting in zijn of haar leven. Een zinvolle besteding van je dag en een plek waar je je gewaardeerd voelt en nuttig. Bij de huidige drastische bezuinigingen in de GGZ zijn de afdelingen Creatieve Therapie en de kunstateliers de eerste die dreigen te verdwijnen. Dat is een slechte zaak.

Tekenen en schilderen bevordert de ontwikkeling van talent en fantasie. Het haalt mensen uit de anonimiteit en het levert nieuwe capaciteiten voor de toekomst op. In de afgelopen jaren waar ik als sociotherapeut tientallen patiënten heb begeleid, die bezig waren met creatieve therapie of tekenen en schilderen, heb ik gezien dat iedereen tekent en schildert vanuit de eigen unieke intentie en dat dit ook bij iedereen verschillend werkt.

De één gebruikt bijvoorbeeld voornamelijk symbolen en geeft vorm aan de waan in zijn hoofd terwijl de ander het tekenen zelfin­zicht en zelfexpressie oplevert en creatief bezig zijn wordt een innerlijke noodzaak die te maken heeft met zingeving. Sommige processen zijn niet altijd in taal te vangen zijn maar wel in tekeningen. Kunst wordt dan gebruikt als communicatiemiddel daar waar andere vormen van communicatie zijn aangetast. Het tekenen kan rust en diepe concentratie geven. Dit betekent voor sommigen dat men zich tijdens het tekenen voor prikkels uit de omgeving afsluit en als het ware ‘in de tekening zit’. Je zou kunnen zeggen dat het tekenen in dit opzicht een rituele en helende functie heeft. Ritueel omdat het een terugkerend fantasievol proces is met eenzelfde systematiek van handelen. Helend omdat het een diepe ontspanning oplevert waardoor men tot zichzelf komt. Bovendien geeft het tekenen mooi resultaat en dit werkt positief op het zelfvertrouwen en het zelfbeeld. Ook het exposeren en verkopen (professionaliseren) van eigen werk behoord tot de mogelijkheden op het Bosatelier. Hierdoor worden mensen uit de anonimiteit  gehaald en het werkt enorm positief op het zelfbeeld. Je kunt via het tekenen en schilderen tot zelfinzicht en zelfreflectiekomen als het gaat over je positie in de maatschappij, jouw kijk op het leven en toekomst. Het tekenen en schilderen kan ook worden gebruikt als uitdrukking voor religiositeit of spiritualiteit en het zoeken naar zingeving via artistieke weg. Voor bijna iedereen werkt het tekenen op een bepaalde manier helend en voor sommige psychotisch kwetsbare mensen heeft het ook een preventieve functie. Het brengt een gevoel van kalmte en focus, het leidt af van of verbeeldt lastige gedachten of gevoelens, brengt deze onder controle en geeft veiligheid. Het brengt draagkracht en draaglast in balans. Voor sommigen is het samen bezig zijn met kunst het perfecte middel  tegen eenzaamheid, om in contact te treden met anderen en zo uit een sociaal isolement te komen. Maar bovenal geldt voor iedereen dat het tekenen en schilderen altijd als zinvolle tijdsbesteding wordt gezien. Iedereen is toch op zoek naar een zinvolle besteding van je dag!

Het Bosatelier maakt dit mogelijk. Een atelierruimte waar mensen met een psychische kwetsbaarheid met hun creatieve vaardigheden aan de slag kunnen. Het Bosatelier biedt een rustige, prikkelarme plek  met passende begeleiding. Onze deelnemers kunnen aan persoonlijke doelen werken en ook hun creatieve vaardigheden verder ontwikkelen in samenwerking met de creatief begeleiders die elke dag aanwezig zijn.

Belang en  betekenis

Ter illustratie van onze visie en om te benadrukken waarom het Bosatelier zo belangrijk en betekenisvol kan zijn voor onze deelnemers, staan hieronder 8 voorbeelden. De namen van deze deelnemers zijn fictief.

Voor Bert is het tekenen een manier om uitdrukking te geven aan de wereld in zijn hoofd. Hij visualiseert zijn hallucinaties en communiceert op deze manier met de buitenwereld (bijvoorbeeld met zijn vrouw). Via het tekenen probeert Bert grip te krijgen op zijn angsten en ze te kanaliseren. Hij geeft uitdrukking aan zijn toekomstvisie en religiositeit. Bert is gefascineerd door ‘Star Trek’ en gebruikt in zijn tekeningen zowel kleur, vorm als tekst symboliek. Wanneer er sprake is van een terugval tekent hij krachtig in zwart-wit. Spinachtige vormen, zwarte ogen en vervormde klauwen verbeelden angsten en wanen. Voor Bert heeft het tekenen een duidelijke meerwaarde omdat het veiligheid geeft, zorgt voor expressie van emoties en de wanen verbeeldt. Ook herkent hij zijn eigen terugval en gebruikt hij het tekenen om het verleden te verwerken. Bert geeft aan dat deelname aan de creatieve therapie sociale contacten oplevert en zorgt voor groei van zijn zelfvertrouwen.

Voor Marjolein is het tekenen een belangrijke hobby die zorgt voor zinvolle dagbesteding en leerervaring. Het maken van oogcontact, verbale communicatie en het hanteren van vragen omtrent emoties is lastig. Zo ook het herkennen van het eigen handschrift. Voor Marjolein speelt het tekenen geen rol bij verwerken van verleden of terugval in het ziektebeeld. Ze is prikkelgevoelig en de meerwaarde van het tekenen ligt in de rust die het geeft en de non-verbale samenwerking met andere mensen. Marjolein laat echter in haar tekeningen vrije expressie in lijnvoering en kleurgebruik zien. Haar subtiele portretten tonen een fascinatie voor ogen die zowel introvert als extrovert kunnen zijn weergegeven. Ze communiceert meer via het beeld dan via oogcontact of gesproken taal. Wanneer ze overprikkeld raakt trekt ze zich terug. Verlies van controle is zichtbaar in het beeld. Uit het hoofd tekenen geeft haar daarentegen veel ontspanning.

Mo verwerkt zijn ideeën over complottheorieën in tekeningen omtrent het leven na de dood en komt zo tot zelfinzicht en verwerking van het verleden. Hij geeft aan tijdens het tekenen zeer geconcentreerd te zijn en dicht bij zichzelf te staan. Mo vindt het onbelangrijk zichzelf kunstenaar te noemen maar creativiteit is voor hem een innerlijke noodzaak. Het tekenen is één van de weinige dingen die hij echt leuk vindt en het helpt hem in zijn zoektocht naar zingeving. In zijn ‘vliegend hotel’ kun je terecht na de dood om tot ontspanning te komen en films te kijken van vorige levens om inzicht te krijgen in wat er misging. Hier kun je gebruik van maken in een volgend leven. De meerwaarde in het artistiek werken ligt voor hem in de zingeving en in de zelfexpressie. Zijn huidige werkt toont veel emotie en het handschrift is krachtig.

Voor Johanna heeft het tekenen een therapeutisch functie en het fungeert als middel tot zelfexpressie. Het helpt haar wanneer ze angstig wordt voor stemmen die haar opdrachten geven. Tijdens paniek gaat ze cirkels tekenen en komt tot rust. Het tekenen geeft geborgenheid en is voor haar erg belangrijk. Johanna ontwikkelt durf en experimenteert met nieuwe materialen en onderwerpen. Het contrast tussen haar werkstukken ligt in de lijnvoering en het kleurgebruik dat in het ene geval harmonieus is en in het andere juist onrustig met harde contourlijnen en kleuren. Hierin toont zich de terugval in haar situatie. Voor haar ligt de meerwaarde erin dat ze zich tijdens het werken kan afsluiten voor prikkels uit de omgeving. Deelname aan “de tekenles” zorgt tevens voor een zinvolle dagbesteding en levert nieuwe sociale contacten op met lotgenoten. Inmiddels werkt ze ook in opdracht voor anderen. Het exposeren werkt positief voor haar zelfbeeld en het tekenen verschaft inzicht in haar eigen ziektebeeld. Johanna heeft een bron van creativiteit in zichzelf aangeboord.

Bhuwan duidt het schilderen als “Quality time, daar heb ik geleefd. Dagelijks schilderen, altijd daar.”. Vanuit de herinnering schildert hij het landschap van zijn jeugd en kan daar even vertoeven, iets wat in de realiteit niet gaat. Het schilderen vormt een zinvolle bezigheid, geeft sociale contacten en plezier. Verbale communicatie met deze Indiase man is lastig, zo ook reflectie op eigen innerlijk leven. Emotie of verwerking van het verleden wordt geduid richting het onderwerp dat hij schildert. De meerwaarde ligt erin dat hij via het beeld communiceert. Zijn berglandschappen zijn dan ook impressionistisch en expressief.

Jozef tekent het werk van anderen na en hecht geen waarde aan zijn eigen stijl. Het tekenen is een vorm van meditatie om van auditieve hallucinaties af te komen. Hij doet dit al dertig jaar en adviseert ook anderen over zijn methode. Verbale communicatie met Jozef is lastig, hij is moeilijk te verstaan en vragen omtrent emotie en innerlijke beelden worden niet beantwoord. De meerwaarde van het tekenen ligt voor Jozef in het uitvoeren van de beweging die de onrust en stemmen verdrijft, in plaats van het creëren van nieuw artistiek werk. De tekeningen tonen een toenemend verlies van controle en grip op de lijnvoering. Opvallend zijn de ‘lege ogen’ in zijn portretten. Voor Jozef is het beeldend werken een uiting van zijn kwetsbaarheid en hij formuleert het zo: ”Ik teken naar geluiden”.

Voor Abbey is het tekenen en schilderen een belangrijke expressie van haar fantasie. Ze heeft een unieke beeldtaal en creëert fantasiefiguren waarin de ’boom-mens’ en maskerachtige hoofden met zwarte ‘lege ogen’ een rol spelen. Het kleurgebruik en de decoratieve composities zijn krachtig en origineel en roepen associaties op met Maori kunst. Ze is dan ook half Maori. De meerwaarde ligt erin dat het tekenen therapeutisch werkt en een vorm van non-verbale communicatie is. Ze kan geconcentreerd haar eigen gang gaan in de tekening en deze laten ontstaan als een soort proces. Hierdoor kan ze omgaan met de drukte in haar hoofd en met gedetailleerde herinneringen. Dit levert haar meer op dan een gesprek met de psychiater. Ze ervaart erkenning door exposities en verkoop van eigen werk.

Joris werkt als kunstenaar en het schilderen helpt hem om te gaan met zijn paranoïde wanen. Het helpt een psychose voorkomen en zorgt voor kwaliteit van leven en balans in draagkracht en draaglast. Het kunstenaarschap geeft hem vrijheid om te doen en laten wat hij zelf wil. De schilderijen van Joris zijn kleurrijk en krachtig van compositie. In het abstract expressionistisch werk staan mens en dier centraal staan en in zijn abstract werk experimenteert hij met kleur, gelaagdheid en toeval. De meerwaarde van het schilderen zit in de therapeutische en helende functie Hij zegt hier zelf over: “Waar het één zit kan het ander niet zitten. Dus je wordt niet in de war”. Joris geeft duidelijk zijn beperking aan, namelijk dat hij een korte spanningsboog heeft en niet de hele dag kan schilderen. Desalniettemin vormt het de kern van zijn bestaan.

Doelen bij het Bosatelier

Het Bosatelier heeft doelen die, afhankelijk van de individuele zorgvraag, de leidraad vormen voor begeleiding van onze deelnemers. Kijkend naar de wensen , mogelijkheden en beperkingen van onze deelnemers, doen wij  al het nodige met aandacht en op een manier die bij hen past.

Zinvol bezig zijn

– betekenisgeving van eigen leven door schilderen

– betekenisvolle dagbesteding

– omgaan met vrije tijd

– sociale contacten opdoen

– uitwisseling van ervaringen

Zelfinzicht en zelfexpressie

– expressie van gevoelens leidt tot zelfkennis

– eigen gevoelens tot uitdrukking brengen:

vreugde, angst, verdriet, verlies , boosheid, onbegrip, eenzaamheid, rouw, paniek

– in contact komen met zichzelf en anderen

– omgeving beïnvloeden

Authentiek vormgeven van gevoelens

– unieke mens die los van tradities eigen leven vormgeeft in beeldtaal

– signalen herkennen van eigen ziekte in eigen schilderijen

Serieus nemen van het eigen innerlijk leven

– zelfkennis

– bewustwording

– zelfacceptatie

– verwerken van processen

Groei van zelfvertrouwen

– ontwikkelen van talent

– respect ontwikkelen voor eigenheid en unieke beeldtaal

Geloof in eigen capaciteit voor de toekomst

– nieuwe rol krijgen in samenleving als kunstenaar / beeldend mens

–  werken aan balans in draagkracht en draaglast

Verwerken / accepteren van verleden

– blijvende kwetsbaarheid

– terugval

– tegenslag

– psychotisch verleden

– langdurige klachten